سرمایه‌گذاری در آثار هنری | آیا خرید اثر هنری سرمایه‌گذاری خوبی است؟
اگه بخوای راستشو بدونی، ورود به دنیای سرمایه‌گذاری در آثار هنری برای بار اول یه کم ترسناکه! مخصوصاً اگه تا حالا جز نقاشی‌های همکلاسیت روی دیوار مدرسه چیزی ندیده باشی! خریدن اثر هنری برای سرمایه‌گذاری، خودش ماجرای پیچیده‌ایه و خب طبیعیه که کلی علامت سؤال توی سرت بچرخه. برای همینم ما آستین بالا زدیم که کمک کنیم با کله نری توی دیوار! اومدیم پنج تا از سوالایی که تازه‌واردای دنیای «سرمایه‌گذاری در آثار هنری» همیشه می‌پرسن رو گلچین کردیم. تازه جواباشم با چاشنی داده و تجربه‌ست تا بتونی زرنگ‌تر تصمیم بگیری و یه پرتفوی خوشگل از آثار هنری برای خودت بسازی. قراره تو این مقاله بفهمی اصلاً چطوری باید روی هنر سرمایه‌گذاری کنی، چه جور آثار هنری ارزش خرید دارن، چند سال باید دل‌دل کنی تا ارزشش بره بالا، چه خرج و مخارجی داره و کلی نکته ریز و درشت دیگه که نمی‌ذاره پولت دود بشه و بره هوا!
سرمایه‌گذاری در آثار هنری یعنی چی اصلاً؟
اول از همه بذار یه تعریف ساده کنیم. سرمایه‌گذاری در آثار هنری یعنی خریدن کارهای هنری با این امید که در طول زمان ارزششون بیشتر بشه و بتونی با فروششون سود کنی.
اما فقط جنبه مالی نداره؛ کلی ارزش فرهنگی، معنوی، زیبایی‌شناسی و حتی اجتماعی هم داره. چرا؟ چون هر قطعه هنر فقط یه جنس لوکس نیست؛ این یه تکه از تاریخ و فرهنگ و حرف دل یه هنرمنده. واسه همین اگه زرنگ باشی نه‌تنها سود مالی می‌کنی، بلکه نقشت تو حفظ و ترویج فرهنگ هم پررنگ می‌شه.
چرا مردم دنبال سرمایه‌گذاری در آثار هنری می‌رن؟
حالا چی باعث می‌شه که این نوع سرمایه‌گذاری ترجیح من و شمای مخاطب باشه؟
- دارایی ملموس، نه یه عدد روی صفحه
وقتی سهام می‌خری، می‌شه چند تا عدد توی پرتفوی دیجیتال. ولی یه تابلوی نقاشی رو می‌تونی بزنی به دیوار خونت، هر روز ازش لذت ببری و در عین حال بدونی پولت اون تو خوابه!
- تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری
بازار سهام، طلا، ارز دیجیتال… همه اینا خوبن. ولی وقتی بحران مالی یا نوسان شدید میاد چی؟ هنر مثل یه دارایی موازیه که اغلب با بازار بورس همبستگی نداره، یعنی وقتی بورس می‌ریزه، نقاشی‌ت نمی‌ریزه!
- حفظ ارزش در بلندمدت
یه اثر هنری اصیل و باارزش، مثل عتیقه یا جواهر می‌مونه. قدیمی‌تر که بشه، ارزشش بالاتر می‌ره (اگه سالم بمونه!). تازه خیلی وقتا اسم هنرمند هم در گذر زمان معروف‌تر و با ارزش‌تر می‌شه.
- کلاس اجتماعی و پرستیژ
بیا رک باشیم! یه کلکسیون آثار هنری شیک، جای خالی توی مهمونی و جمع دوستان نمی‌ذاره. همه می‌پرسن: «این تابلوی کیه؟ چطور خریدی؟» و این احساس خیلی از آدم‌هارو برای شروع سرمایه‌گذاری قلقلک می‌ده.
چطور هوشمندانه سرمایه گذاری در آثار هنری رو شروع کنیم؟
1- اگه تشویق شدی بری سمت سرمایه گذاری در آثار هنری، اول از همه یه نصیحت دوستانه؛ قبل از این که پولتو خرج تابلو و مجسمه کنی، یکم وقت بذار و تحقیق کن. این بازار، شوخی نداره! یعنی چی؟ یعنی همین‌جوری که دلت لرزید و از یه اثر خوشت اومد، نری بخریش. اول ببین کی این اثر رو خلق کرده؟ آیا هنرمندش معروفه یا هنوز تو فاز نوپاست؟ مثلاً اگه یه هنرمند تازه‌کار باشه، قیمت آثارش پایین‌تره و اگه خوش‌شانس باشی و این بنده خدا یه روزی بشه پیکاسوی نسل جدید، سودت چند برابر می‌شه. ولی خب ریسک داره دیگه! برعکسش، آثار یه هنرمند مشهور شاید گرون‌تر باشه، ولی تهش خیالت راحته که ارزشش یه‌شبه سقوط نمی‌کنه.
2- یه چیز مهم دیگه اینه که حتماً بدونی اثر اصل و اورجیناله. نری یه کپی چاپی رو با قیمت نقاشی دست‌ساز بخری، بعد بفهمی سرت کلاه رفته! پس مدرک اصالت اثر (همون Certificate of Authenticity) رو بگیر و مطمئن شو همه چیز شفافه. حتی بهتره ببینی این اثر قبلاً دست کی بوده، کجا نمایش داده شده یا تو چه نمایشگاهی بوده. اینا مثل شناسنامه برای اثر هنریه؛ هرچی شفاف‌تر، بهتر.
3- حالا برسیم به جایی که این آثار رو می‌خری. بعضیا عاشق حراجی‌های هنری هستن؛ خب، حراجی‌ها جای خوبی‌ان چون می‌تونی قیمت‌های رقابتی ببینی. ولی یادت باشه هیجان‌زده نشی و یه‌دفعه دستتو تا سقف سالن بلند نکنی! یه عالمه آدم خبره اونجا هستن که ممکنه قیمت‌ها رو بالا ببرن. پس همیشه با بودجه مشخص برو جلو. گالری‌های هنری هم گزینه‌ی جذابین. اونجا می‌تونی با خیال راحت اثر رو ببینی، با مشاور گپ بزنی و از همه بهتر، سوالاتو بپرسی. بعضی مشاورای هنری خودشون یه پا گوگل زنده‌ان! هرچی اطلاعات بخوای بهت می‌دن و کمکت می‌کنن بهترین انتخاب رو داشته باشی.
چه آثاری مناسب سرمایه گذاری هستن؟
بجز بحث علاقه فردی شما، پیشنهاد کلی ما برای سرمایه‌گذاری موارد زیر هستن:
نقاشی های اصیل: پادشاه سرمایه گذاری در آثار هنری ! نقاشی اصل با بافت قلم‌مو، اثر دست هنرمند، همیشه ارزشش بیشتر از چاپ و پوستر و نسخه بازتولیدیه.
مجسمه‌ها: مجسمه هم خوبه، مخصوصاً نسخه‌های محدود یا آثار سفارشی از هنرمندان شناخته‌شده. حمل‌ونقل و نگهداریش کمی داستان داره ولی ارزشش بالاست.
چاپ‌های محدود: گاهی آثار چاپی (مثل لیتوگرافی یا چاپ‌سنگی) هم برای شروع عالی‌ان، به‌شرطی که امضای هنرمند و شماره‌سری داشته باشه.
ریسک‌های سرمایه گذاری و راهکار‌های پیشنهادی
خب رفیق، قبل از اینکه کیف پولتو بکشی بیرون و شیفته‌وار بری یه تابلو بخری، باید بدونی این مسیر هم مثل هر سرمایه‌گذاری دیگه، بی‌ریسک نیست. اتفاقاً هنر قلق خاص خودش رو داره و اگه حواست نباشه ممکنه یه تابلوی گرون برات بمونه روی دستت. پس بیا دونه‌به‌دونه این ریسک‌ها رو با هم مرور کنیم و ببینیم چطور می‌شه کاری کرد که جلوی ضرر احتمالی گرفته بشه.
نقدشوندگی: یکی از مهم‌ترین چالش‌های این حوزه، نقدشوندگی پایینه. یعنی چی؟ یعنی نمی‌تونی هر وقت پول لازم شد فرداش اثر هنریت رو بفروشی و پول نقد بگیری. شاید زمان ببره تا خریدار مناسب پیدا بشه و قیمت دلخواهت رو قبول کنه. برای همین همیشه می‌گن سرمایه‌گذاری در آثار هنری یه بازی بلندمدته. اگر دنبال نقدینگی سریع هستی، شاید بهتر باشه یه بخشی از پولت رو در بازارهایی بذاری که راحت‌تر می‌تونی نقد کنی و هنر رو بذاری توی سبد بلندمدتت.
شفافیت بازار هنر: مسئله دوم، شفافیت بازار هنره. برعکس بورس که قیمت سهام لحظه‌ای مشخصه، اینجا قیمت‌گذاری گاهی شبیه یه مه صبحگاهی می‌مونه؛ یه نقاشی برای یکی می‌ارزه ۱۰ میلیون، برای اون یکی شاید ۵۰ میلیون! راه‌حلش چیه؟ حتماً با مشاوران خبره یا کارشناس‌های هنری مشورت کن. اونا می‌دونن کدوم هنرمند روند رو به رشد داره، بازار چه خبر شده و چه چیزی ارزش واقعی داره.
آسیب‌های فیزیکی: ریسک مهم دیگه، آسیب‌پذیری فیزیکی آثاره. تابلوی نقاشی یا مجسمه، مثل سهام توی حساب کارگزاری نیست که هیچ آسیبی نبینه. اگه ازش درست نگهداری نکنی، گرد و غبار، رطوبت، نور مستقیم یا حتی یک ضربه کوچیک می‌تونه حسابی ارزشش رو بیاره پایین. اینجاست که بیمه‌کردن آثار هنری می‌تونه ناجی باشه. بیمه مخصوص آثار هنری وجود داره که هم سرقت، هم آسیب فیزیکی رو پوشش می‌ده و خیالت رو راحت می‌کنه. تازه نگهداری درست هم شرطه؛ یعنی تابلو رو نزنی کنار شوفاژ یا جایی که گربه‌ی خونگی‌ت بتونه با پنجه بره سراغش!
هنرمندان تازه‌کار: و اما هنرمندان تازه‌کار. بله، خرید آثار هنرمندان جوان و نوظهور می‌تونه فوق‌العاده سودآور باشه اما از اون طرف ریسک هم داره. ممکنه هنرمند معروف نشه یا بازار دیگه به کاراش علاقه نشون نده. اینجا قانون طلایی «تخم‌مرغاتو تو یه سبد نچین» جواب می‌ده! یعنی پولتو بین چند اثر، چند هنرمند و حتی چند سبک هنری پخش کن تا اگر یکی‌شون به دل هر دلیلی ارزشش افت کرد، بقیه جبران کنن.
راه‌های خرید آثار هنری برای سرمایه گذاری
- حراجی‌های معتبر
- نمایشگاه‌های هنری و فستیوال‌ها
- گالری‌های حرفه‌ای با مشاورهای مجرب
- خرید مستقیم از خود هنرمند (فقط یادت باشه مدرک اصالت بگیر)
نکات طلایی برای موفقیت در سرمایه گذاری در آثار هنری
حالا که کلی درباره ریسک‌ها و بایدها و نبایدهای سرمایه گذاری در آثار هنری گفتیم، بذار چندتا نکته ناب هم بریزم وسط که این مسیر رو برات کم‌ریسک‌تر و لذت‌بخش‌تر کنه.
1- اول از همه، یادت باشه دیدت باید بلندمدت باشه. توی این بازار، معمولاً خبری از سودهای سریع و لحظه‌ای نیست. هنر زمان می‌بره تا ارزش واقعی‌ش تو بازار جا بیفته.
2- دوم اینکه، لطفاً فقط به فکر پول نباش! یه تابلو رو بخر که وقتی به دیوار خونت یا دفتر کارت می‌زنی، حال دلت خوب شه. وقتی عاشقش باشی، حتی اگه مجبور باشی چند سال نگه‌ش داری و فروش نره، اذیت نمی‌شی. سرمایه‌گذاری در آثار هنری یه‌جور سرمایه‌گذاری عشقیه؛ پول و لذت رو با هم قاطی می‌کنی.
3- سوم، با خود هنرمند، گالری‌دارها و آدم‌های این حوزه در ارتباط باش. این شبکه‌سازی مهم‌ترین دارایی پنهان توئه که هیچ‌کس نمی‌تونه ازت بگیره! شاید با یه آرتیست جوان آشنا بشی که فردا معروف می‌شه یا توی یه نمایشگاه با یه سرمایه‌گذار هم‌فکر همکاری کنی. خلاصه هنر، هم سرمایه‌گذاریه، هم رابطه ساختنه!
4- و نکته آخر، اگه تازه‌واردی، ادای حرفه‌ای‌ها رو در نیار. واقعاً با یه مشاور کارکشته و امین مشورت کن. تجربه اون‌ها می‌تونه جلوی کلی ضرر رو بگیره. می‌دونی چیه؟ هنر یه دنیای پررمز و رازه؛ اطلاعات درست داشتن خیلی مهمه. پس وقت و پولت رو برای مشاوره خوب خرج کن. باور کن ده برابرش برمی‌گرده!
سخن آخر
بعضی چیزها مثل یه تابلوی نقاشی خوب، فقط یه قاب روی دیوار نیستن؛ می‌تونن گوشه‌ای از خونه رو به یه دنیای کوچیک و قشنگ تبدیل کنن یا ورود جذابی باشن برای دنیای سرمایه گذاری در آثار هنری . انگار یه قصه رو قاب می‌گیری و می‌ذاری جلو چشمات تا هر بار نگاهش کنی، حال دلت یه کم عوض بشه. حالا اگه تو هم دنبال همچین حس دلنشینی هستی و دلت می‌خواد بین کلی اثر هنری خاص بچرخی و نقاشی دلخواهت رو پیدا کنی، گالری میم ح همین‌جاست تا کمکت کنه. یه سر به فروشگاه وب‌سایت ما بزن که شاید اون تابلویی که سال‌ها دنبالش بودی، همین‌جا منتظرته!
